Aydın Hasan – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Şu an prestijiyle idarenin bakışı olumlu istikamette gelişiyor. Natürel bizim için tek çıkış yolu Amerika değildir. Gerektiğinde motamot S400’lerde olduğu üzere biz Amerika’nın dışında da alternatiflerle görüşüyoruz” kelamları, F-16 evrakında son kavşağa girildiği yorumlarına neden oldu. Türkiye’nin ABD’den 40 adet F-16 Blok 70 ile 79 adet savaş uçağının modernizasyonu için kit satın alma talebinde bulunmasının üzerinden bir yıl geçti. Türkiye; ABD’nin birincil nitelikte ortak olduğu F-35 projesine, 2002’de milletlerarası partner olarak katıldı. Ortakları ortasında yer aldığı F-35 projesi için vakit içinde yaklaşık 1.25 milyar dolar ödemede bulundu. Lakin ABD, Rusya’dan uzun menzilli S-400 savunma sistemi alması nedeniyle Türkiye’yi 5. jenerasyon savaş uçağı olan F-35 programından 2019’da çıkardı. Türkiye; 2021 yılı Ekim ayında; ABD’den 40 adet F-16 Blok 70 ile 79 adet savaş uçağının modernizasyonu için kit satın alma talebinde bulundu.
LOBİLERİN ENGELİ
2022 Nisan ayının başında ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Kongre’ye gönderilen mektubunda, Türkiye’ye potansiyel F-16 savaş uçağı satışının ABD’nin ulusal güvenlik çıkarlarıyla uyumlu olacağı ve tıpkı vakitte NATO’nun uzun vadeli birliğine hizmet edeceği belirtildi. Bu gelişmelerin akabinde Yunanistan ile ABD’deki Türkiye aleyhtarı lobiler harekete geçti. Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, mayıs ayında ABD kongresinde yaptığı konuşmada, “Türkiye’ye F-16 satmayın” iletisini açıkça lisana getirdi.
SINIRLANDIRICI ŞARTLAR
ABD Lideri Joe Biden ise NATO’nun Madrid Doruğu sırasında haziran ayının sonunda “Türkiye’ye F-16 uçaklarını satmalıyız ve birebir vakitte uçakları modernize etmeliyiz. Bunu yapmamak bizim çıkarımıza değil. Aralıktan beri tavrımı değiştirmediğimi kendilerine söz ettim. Bir karşılık da olmadığını ve yalnızca satmamız gerektiğini söyledim. Bunu yapabilmek için gereksinimim olan şey Kongre onayı. Bu onayı alacağımızı düşünüyorum” dedi.
ABD Temsilciler Meclisi, temmuz ayında Türkiye’ye F-16 satışını koşula bağlayan tasarıyı onayladı. Temsilciler Meclisi, F-16 satışı için Türkiye’nin Yunan hava alanını ihlal etmemesi ve satışın ABD’nin çıkarına olacağı istikametinde eklemelerde bulundu.
ABD 2023 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa tasarısına yapılan eklemeler oylandıktan sonra tasarının tamamı Genel Kurul’da oylanacak. Eklemenin yasalaşması için Senato’nun da NDAA tasarısı versiyonunda yer alması gerekiyordu. Lakin ABD’de New Jersey Senatörü Bob Menendez ve Maryland Senatörü Chris van Hollen’ın sunduğu ve Türkiye’ye F-16 satışını sonlandırıcı şartlara bağlayan eklemeler, ABD 2023 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa (NDAA) tasarısının Senato versiyonundan çıkarıldı. Temsilciler Meclisi ile Senato’nun ortak metninde de bu eklemelerin çıkarılması bekleniyor. Sürecin son adımını ise ABD Lideri Biden’ın onayı oluşturacak. Böylelikle yıl sonuna kadar Türkiye’ye F-16 satışı belgesinin karara bağlanabileceği söz ediliyor.
TÜRKİYE’NİN SEÇENEKLERİ
Kararın olumlu olması durumunda, Türkiye’ye 40 F-16 70 blok savaş uçağının satışı yapılacak. Ayrıyeten envanterde bulunan 79 F-16’nın 4.5 jenerasyon savaş uçağına dönüştürülmesi için modernizasyon çalışmaları başlatılacak. Satışın olmaması durumunda ise Türkiye, havadan havaya muharebe gücünde zaaf oluşmaması için yeni seçenekleri gündemine alacak. Avrupa seçenekleri içinde öne çıkanlardan biri, İngiliz/İtalyan/Alman ortak üretimi Eurofighter savaş uçağı. Mecbur kalınması durumunda Rusya yahut Çin’den 5. jenerasyon savaş uçağı alımı da seçenekler içinde.
4 TEKNİK TOPLANTI
ABD’den F-16 tedariki ve modernizasyonu kapsamında; son bir yıl içinde 4 toplantı yapıldı. Aralık-2021, Şubat-2022 ve Mart-2022 aylarındaki üç toplantı Türkiye’de gerçekleştirildi. Son toplantı ağustos ayında ABD’de yapıldı. Heyet, askeri yetkililerin yanı sıra üretici firma olan Lockheed Martin yetkili ve uzmanları ile de görüştü.
ERDOĞAN DEVREDE
Cumhurbaşkanı Erdoğan da, New York’taki Türkevi’nde ABD’li Senatör Lindsey Graham ile ABD’li Senatör Chris Coons ile başka farklı görüştü. Erdoğan’ın 19 ve 20 Eylül’de Türkevi’nde görüştüğü ve kabul ettiği kişi ve heyetler içinde; Dünya Yahudi Kongresi Lideri Ronald Lauder, Amerikan Yahudi Toplumu Çatı Kuruluşları Temsilcileri de yer aldı.
Erdoğan ve Biden Madrid’de düzenlenen NATO tepesinde.
DOĞRUDAN LOBİ FAALİYETİ
Türkiye, Ocak ayında lobi faaliyeti için Friedlander Consulting Group LLC isimli lobi şirketi ile 6 aylık kontrat imzalamıştı. Lakin Türkiye, mayıs ayından itibaren milletvekili kümesi ile ABD Kongresi’nde görüşmelerde bulunarak, direkt lobi faaliyeti içinde olma yolunu seçti. Mayıs ayı içinde AK Parti Genel Lider Yardımcısı ve Dış Bağlar Lideri Efkan Ala başkanlığındaki heyet, ABD’ye giderek Kongre’de temaslarda bulundu. Heyette, Ala’nın yanı sıra AK Parti Küme Lideri İsmet Yılmaz, TBMM Dışişleri Kurulu Lideri Akif Çağatay Kılıç, TBMM Dışişleri Komitesi Başkanvekili Ahmet Berat Çonkar, AK Parti Diyarbakır Milletvekili Mehdi Eker ve AK Parti İstanbul Milletvekili Volkan Bozkır yer aldı. Heyet; BM Genel Konsey toplantıları nedeniyle 17 Eylül’de New York’a Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ABD seyahatine katıldı.10-13 Mayıs’taki ziyaretlerinin akabinde ikinci ziyaretin de yararlı geçtiğini lisana getiren Ala, bu ziyaret kapsamında 2’si Senatör, 14’ü Temsilciler Meclisi üyesi olmak üzere 7 Demokrat ve 9 Cumhuriyetçi Kongre üyesi ile bir ortaya geldiklerini söylemişti. Heyet, 8 Kasım’daki seçimin akabinde ABD’ye üçüncü ziyaretini yapacak.