Kahramanmaraş’ta meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki zelzelelerde 10 vilayetimizde pek çok bina yıkıldı. Bunlardan kimileri da yıllara meydan okuyan tarihi binalarımızdı. Bunlardan biri de 1400 yıl evvel inşa edilen ve Anadolu’nun birinci mescidi olarak kabul edilen Hatay Antakya’daki Habib-i Neccar Camisi’ydi. Ne yazık ki bu camimiz de zelzeleyle birlikte yıkıldı. Lakin bu birinci yıkılışı değildi. Ayrıntılar içerikte!
Kahramanmaraş merkezli iki sarsıntı ülkemizdeki tarihi yapıtlara de büyük hasar verdi. Hatay Antakya’da, Türkiye sonları içinde inşa edilmiş birinci cami olduğu kabul edilen 1400 yıllık Habib-i Neccar Mescidi sarsıntıda yıkıldı.
638 yılında eski Antakya’nın Müslüman Arapların eline geçtiği periyotta Romalılara ilişkin pagan tapınağının üzerine inşa edilen ve avlusunda 19. yüzyılda yapılmış bir şadırvan olan cami ilçenin Kurtuluş Caddesi üzerinde yer alıyordu.
Antik çağda pagan tapınağı, Hristiyan imparatorların idaresinde kilise, Müslüman devletler idaresinde cami olarak kullanılmıştır. Değişen siyasi durumlarla birlikte binanın statüsü kiliseden mescide, mescitten kiliseye değiştirilmiştir.
Cami, Hz. İsa’nın havarilerine birinci inanan ve bu uğurda canını veren bir Antakyalının ismini taşıyor. Bir rivayete nazaran, milattan sonra 30’lu yıllarda Hz. İsa’nın havarileri Antakya’ya gelip allahın tek olduğunu anlatmaya çalışırlar ve onlara inananların başında da bir marangoz (neccar) gelir. Neccar, Pagan inanışından vazgeçip havarilere katılır.
Ancak havarilerin vaazları halkı öfkelendirir. Kral da havarileri mahpusa attırır. Bunun üzerine Antakya’ya yeni bir elçi gönderilir ve elçi hükümdarı ikna eder ve arkadaşlarını kurtarır. Halk ise havarilere inanmıyordur.
Antakya halkı, havarilerin uğursuzluk getirdiğini düşündüğü için onları taşlayarak öldürmeyi planlar. Habib-i Neccar da öfkeli ahaliyi durdurmaya çalıştığı sırada öldürülür.
Rivayet edilir ki kesilen başı, Habibi-i Neccar Dağı’nın doruğundan, artık türbesi ve mezarının bulunduğu yere kadar yuvarlanır. Hristiyanlığın birinci yıllarında din değiştirmeyi reddeden putperestler tarafından şehit edildiği için Hristiyan sevgilisi olarak kabul edilir.
Habib-i Neccar’ın öyküsü Kur’an-ı Kerim’in Yasin müddetinde de geçmektedir. Mühlet, havarilerin Antakya’da Hristiyanlığı yaymak istemesiyle temaslıdır. Hz. İsa’nın çarmıha gerilmesinden kırk gün sonra 12 havari, onun iletisini yaymak için örgütlenir.
Örgütlenen havariler bölgenin en büyük kenti olan ve Roma İmparatorluğu’na bağlı özerk bir idaresi olan Antakya’yı tercih ederler. İncillerde havari Yahya ve Yunus’un Antakya’ya geldiği, dayanak olarak da havari Şem’un-u Sefa’nın geldiğini müellif.
Ayrıca tarihçi İoannis Malalas, 37 yılında üç havarinin Antakya’da İsa’nın bildirisini anlattıklarında burada bir sarsıntının olduğunu yazmıştır. Zelzele, Yasin müddetinde anlatıldığı haliyle Allah’ın kent halkına ilahi bir ceza vermesi olayı ile benzerlik gösterir.
Habib-i Neccar Cami’nin sarsıntıda yıkılması birinci değil. Cami, Osmanlı devrinde 1853 yılında bir zelzelede yıkılmış, yalnızca minaresi ayakta kalmıştır. Zelzeleden sonra cami tekrar onarılmış ve şadırvan eklenmiştir.
